Terwijl een aantal mannelijke kunstenaars in de geschiedschrijving over Cobra altijd prominent figureert, staan de vrouwelijke kunstenaars die een bijdrage hebben geleverd meer op de achtergrond. In Nieuwe Nuances staat het werk van de volgende acht vrouwelijke kunstenaars centraal.

Onderdeel van Cobra

Sonja Ferlov Mancoba  (1911, Kopenhagen – 1984, Parijs) en Else Alfelt (1910, Kopenhagen – 1974, Kopenhagen) waren lid van Høst, een Deense kunstenaarsgroep die in 1948 onderdeel werd van Cobra. Ferlov Mancoba’s deelname aan de Cobra-beweging bleef  relatief beperkt. Haar werk werd afgebeeld in het Cobra-tijdschrift en er werd ook een boekje aan haar gewijd in de reeks Bibliothèque de Cobra. Zij nam echter geen deel aan de grote tentoonstelling in Amsterdam in 1949 en die in Luik in 1951. In de hevige discussie die binnen de Deense kunstwereld woedde over abstractie versus spontaniteit heeft zij nooit partij willen kiezen. Dat is duidelijk terug te zien in haar eigen sculpturale oeuvre, waarin zowel het meer figuratieve masker, als sculpturen in organische abstracte vormen voorkomen. In 2019 wordt Ferlov Mancoba in het Statens Museum in Kopenhagen en het Centre Pompidou in Parijs geëerd met het grootste retrospectief tot nu toe, als “een van de sleutelfiguren uit het Deense modernisme”.

Uit liefde voor haar man

De werkwijze van Madeleine Szemere Kemeny (1906, Boedapest – 1993, Zürich) is verwant aan die van andere Cobra-leden. Ze haalde, net als veel Cobra-kunstenaars, inspiratie uit het naïeve karakter van kindertekeningen en uit het werk van de Franse kunstenaar Jean Dubuffet. Ze nam in 1949 op uitnodiging van Cobraoprichter Corneille deel aan de tentoonstelling in Amsterdam en werd als volwaardig lid beschouwd, al was haar bijdrage vrij minimaal. Het oeuvre van Kemeny bestaat voornamelijk uit schilderijen en tekeningen in aardetinten van alledaagse taferelen met vrouwen en kinderen. Ondanks de kwaliteit van haar werk kende zij geen bloeiende kunstcarrière. In 1956 stopte ze met de kunst “uit liefde voor haar man” Zoltan Kemeny, eveneens kunstenaar en lid van Cobra. Ze zei hierover: “Het was noodzakelijk om als man geboren te zijn; als echtgenote kon ik niet constant concurreren met Zoltan.” Wel bleef ze altijd tekeningen maken. Na de dood van haar man pakt ze ook de schilderkunst weer op.

Vergeten: Dora Tuynman en Anneliese Hager

Dora Tuynman  (1926, Montpellier – 1979, Deventer) nam net als Lotti van der Gaag volledig deel aan het leven aan de Rue Santeuil in Parijs waar ook Appel, Constant en Bram Bogart werkten. Haar eerste werk in Parijs is expressionistisch van aard. Vanaf 1954 wordt haar werk gewaagder. Deze ontwikkeling mondde in de jaren zestig uit in krachtige abstract-expressionistische werken. Ze was geen lid van Cobra en daar is ook nooit discussie over geweest. Haar schilderijen werden, net als het werk van Cobra-leden, wel als experimenteel beschreven en zijn ook regelmatig in verband gebracht met Cobra. In de loop van de jaren 50 en 60 kreeg Tuynman verschillende tentoonstellingen in Nederland en Parijs. Galeriehouder Iris Clert selecteerde haar werk voor de openingstentoonstelling van haar galerie, die al snel de ‘hotspot’ zou worden van de Parijse avant-garde – met kunstenaars als Yves Klein en Tinguely. Ondanks de overwegend positieve reacties die Tuynmans werk al sinds de jaren 50 ten deel vielen, werd het slecht verkocht. Eind 1962 vertrok ze definitief uit Parijs.

…Dora Tuynman kreeg steeds meer last van depressies en waanvoorstellingen. Zo vertelde ze haar familie almaar dat haar monumentale panelen, brede pastel-golven van abstracte bladeren en bloemkelken, gemaakt voor een kerk in Emmen, waren vernietigd. Niemand die haar nog geloofde. Toen de familie na haar dood in 1979 – ze maakte in Deventer een eind aan haar leven – een bezoek bracht aan die kerk in Emmen, bleek de belangrijkste opdracht die ze ooit kreeg inderdaad naar een vuilnisberg te zijn afgevoerd. Zo’n ongekende stompzinnigheid is voor elke kunstenaar een drama, laat staan voor ‘een elfje’ dat in een onwennige wereld weinig houvast vond…

(Marianne Vermeijden in de NRC op 16 november 1991).

Anneliese Hager  (Schneudemühl, tegenwoordig Piła, 1904 – 1997, Korbach) werd opgeleid als fotograaf in de jaren twintig van de vorige eeuw. Door haar kennismaking met het werk van de bekende kunstenaars Man Ray en László Moholy-Nagy begon ze midden jaren 30 met het maken van fotogrammen. In 1934 ontmoette ze Karl Otto Götz (1914-2017), met wie ze later trouwde. Samen met hem ondernam ze fotografische experimenten. De schaarste aan materiaal tijdens en na de Tweede Wereldoorlog was een stimulans voor Hagers creativiteit. In haar foto’s combineerde ze natuurlijke vormen met abstracte vormen met een scala aan technieken. In deze periode werkte Hager overdag als huisvrouw en ’s nachts als kunstenaar. In 1947 schrijft ze haar bekendste bundel Die Rote Uhr und andere Dichtungen, waarin haar fotogrammen ook opgenomen werden. Hager schreef regelmatig, en publiceerde onder meer in het tijdschrift Meta, een publicatie geredigeerd door haar man Götz. Hager en haar man Götz werden lid van Cobra. Haar bijdrage bleef echter beperkt tot een gedicht en twee foto’s in het Cobra-tijdschrift. Hagers fotografische werken zijn in de loop der tijd in de vergetelheid geraakt en amper te traceren.