Het kind als inspiratiebron voor Cobra en kunst van nu
“Een Ontembare Kracht” is een grootschalige kunsttentoonstelling waarin het Cobra Museum de creativiteit, spontaniteit en puurheid van kinderen toont, onderzoekt en kritische vragen stelt bij de mythes hierover. In een bijzondere opstelling waarbij gebouwd, gekropen en geklommen moet worden voelen de kinderen zich in het museum helemaal thuis en worden volwassenen in staat gesteld het kind in zichzelf te herontdekken.
In de tentoonstelling zijn kunstwerken van bekende CoBrA-kunstenaars te zien, schouder aan schouder gepresenteerd met werken van hedendaagse kunstenaars. Hoewel de ideeën over het kind sinds de jaren vijftig flink veranderd zijn, hebben de kunstenaars in de tentoonstelling één ding gemeen: allemaal nemen ze het kind bloedserieus. Gezamenlijk biedt de kunst een veelzijdige en soms ook kritische blik op de creatieve expressie van het kind.
Het Spelende kind
In hun levenshouding en spel waren kinderen voor de CoBrA-beweging (1948-1951) een krachtige inspiratiebron voor de vernieuwing van kunst en samenleving. De onbevangen en spontane houding van een kind liet volgens de kunstenaars zien hoe je je eigen weg kon gaan door je niets aan te trekken van wat ‘goed’ of ‘juist’ gevonden werd. Dat wilden zij ook graag, want een wereld waarin een Tweede Wereldoorlog had kunnen ontstaan, moest volgens hen op de schop. Als kunstenaars wilden zij daarom kunst maken die de mensen van hun bestaande ideeën af zou brengen en zo een revolutie zou veroorzaken.
“We wilden helemaal opnieuw beginnen, net zoals een kind.” Karel Appel
CoBrA en het kind
De CoBrA-kunstenaars zagen in de creatieve expressie van kinderen een middel om hun eigen kunst te vernieuwen. Zoals CoBrA-lid Karel Appel zei: “Onze dromen, ons gedrag, ons werk, het had inderdaad iets kinderlijks. […] In die tijd wilden we net als kinderen iets van de grond af opbouwen.” Veel van deze kunstenaars begonnen met het verzamelen van kinderkunst en lieten zich direct beïnvloeden door de onderwerpen, vormen en technieken van kinderen. Ook werkten ze regelmatig samen met kinderen en toonden hun werk in tentoonstellingen en tijdschriften direct naast kindertekeningen. De meeste kunstenaars binnen de groep probeerden dan ook om net zo onbevangen en spontaan als een kind te schilderen, waardoor hun schilderijen soms ook echt aan kindertekeningen doen denken.
“Kids art, I just feel like it’s an unstoppable force, kids won’t be stopped by their lack of knowledge or life experience.” Brian Belott
Het kind in de kunst van nu
Wetenschappelijk onderzoek heeft ondertussen duidelijk gemaakt dat kinderen in de basisschoolleeftijd creatiever zijn dan oudere kinderen of volwassenen. Tegelijkertijd zijn we er ook bewuster van geworden dat niet alles wat kinderen doen of maken helemaal ‘puur’, ‘spontaan’ of ‘zuiver’ is. Kinderen hebben namelijk wel degelijk geleerd om te tekenen en de omgeving waarin ze opgroeien beïnvloedt hun creatieve expressies al van jongs af aan. In de kunst van nu is de belangstelling voor het kind dan ook vaak een manier om kritisch te kijken naar de samenleving.
Dit komt duidelijk naar voren in de video-installaties van Liz Magic Laser, Adelita Husni-Bey, Beatrice Gibson, Priscila Fernandes en Joost Conijn. Op verschillende manieren gaan zij in op de invloed die opvoeding en scholing – of het gebrek daaraan – hebben op kinderen en hun toekomstige rol in de maatschappij. Tegelijkertijd zijn veel hedendaagse kunstenaars net zo gefascineerd en geïnspireerd door de creativiteit en het spel van kinderen als de CoBrA-kunstenaars waren, zoals de interactieve installaties van Maze de Boer, Nicolás Paris, Stéphanie Marin en Brian Belott laten zien.
Ervaar “Een Ontembare Kracht”.
“Een Ontembare Kracht” is veel meer dan een tentoonstelling alleen, het is een spannende ervaring voor jong en oud. In de bijzondere uitnodigende vormgeving van de tentoonstelling worden kinderen én volwassenen aangemoedigd op een creatieve ontdekkingstocht te gaan. Zo moeten de schoenen worden uitgedaan aan het begin van de tentoonstelling, en soms zal men op de grond moeten gaan zitten om een video te bekijken of moet men door een wand kruipen om nieuwe kunst te ontdekken. Naast kijken, spelen, bouwen en tekenen is er de mogelijkheid om mee te doen aan diverse workshops die in de installaties op zaal plaatsvinden.
Lespakket voor scholen in samenwerking met de Universiteit Leiden
In het kader van deze tentoonstelling onderzoekt het Cobra Museum in samenwerking met de Universiteit Leiden (afdeling Interdisciplinary Study of Societal Challenges) de creativiteit van kinderen. Samen met prof. dr. Judi Mesman is er een lespakket ontwikkeld dat ingezet kan worden op basisscholen in heel Nederland. De tekeningen die hieruit voortkomen zijn te zien op zaal en worden geanalyseerd door het onderzoeksteam van Universiteit Leiden. In een later stadium zal er een publicatie volgen.
Kijk hier voor meer informatie over het lespakket en hoe u uw school kan aanmelden.
Deelnemende kunstenaars
Karel Appel (1921-2006), Brian Belott (1973), Maze de Boer (1976), Melanie Bonajo (1978), Eugène Brands (1913-2002), Monster Chetwynd (1973), Joost Conijn (1971), Constant (1920-2005), Corneille (1922-2010), Jacques Doucet (1924-1994), Jan Elburg (1919-1992), Priscila Fernandes (1981), Lotti van der Gaag (1923-1999), Beatrice Gibson (1978), Henry Heerup (1907-1993), Adelita Husni-Bey (1985), Asger Jorn (1914-1973), Lucebert (1924-1994), Liz Magic Laser (1981), Jan Nieuwenhuijs (1922-1986), Nicolás Paris (1977), Carl-Henning Pedersen (1913-2007), Anton Rooskens (1906-1976), Smarin (Stéphanie Marin, 1973), Shinkichi Tajiri (1923-2009).
Bruikleengevers
Dordrechts Museum, Gemeentemuseum Den Haag, Museum Jorn, Stedelijk Museum Schiedam, Van Abbemuseum.
Een toewijzing van het Prins Bernhard Cultuurfonds is mede mogelijk gemaakt door het Carla Dobbelman Fonds en het Van der Jagt Zwolsman Fonds
Concept: Hilde de Bruijn en Xander Karskens
Conservator: Marie Stel
Tentoonstellingsvormgeving: 75B